Dr. Aytaç Akın’dan Lepra (Cüzzam) Açıklaması

Lepra(cüzzam), dünyada halen birçok kişiyi etkileyen, yaptığı yıkım ve deformitelerle ciddi sağlık problemlerine ve neden olduğu sakatlıklarla işgücü kaybına yol açan önemli bir klinik problemdir. Bu açıdan sosyal prognozu ağır hastalıkların başında gelmektedir.

Uygulanan kontrol programları ile belirli başarılar elde edilmesine rağmen 21. yüzyılda dahi halen sosyal yönden problem olan bir hastalık olarak varlığını sürdürmektedir.

Lepra bugün için Amerika ve Avrupa ülkelerinde sağlık problemi olmaktan çıkmıştır.

Sosyoekonomik yönden geri kalmış toplumlarda ise halen belli sayıda hasta olup önemli bir toplum sağlığı problemi olmakla devam etmektedir.

Ülkemizde hasta sayısı önemli ölçüde azaltılmış ve DSÖ’nün lepranın bir toplumda sağlık problemi olmaktan çıkarılması için öngördüğü şekilde hastalık prevalansı 10 000’de 1’in altına indirilmiştir.

Lepra bugün dünyada olduğu gibi Türkiye’de sayıca çok az kalmıştır. Cüzamla savaşta temel nokta hastaların tanınması, tedaviye alınması, infeksiyon zincirinin kırılarak yeni vakaların ortaya çıkmasının önlenmesi ve mevcut hastaların da tedavi ve rehabilitasyonları sağlanarak topluma sağlıklı bir birey olarak kazandırılmalarıdır. Bu konuda toplumun ve sağlık personelinin eğitilmesi son derecede önemlidir.

Bu amaçla; her yıl Ocak ayının son haftası “ Dünya Lepra (Cüzzam) Günü “ olarak ilan edilmiştir.

 LEPRA (CÜZZAM, HANSEN HASTALIĞI, HANSENİYAZİS )

Lepra, “Mycobacterium leprae” isimli basil tarafından oluşturulan, kronik bir enfeksiyon hastalığıdır. Lepra basili 1873 yılında Gerhard Armauer Hansen tarafından bulunmuştur. Hastalık öncelikle çevresel sinirleri ve deriyi etkiler.

Lepra karaciğer tutulumu ve reaksiyonel evrede görülen böbrek tutulumu (glomerulonefrit) dışında hayatı tehdit eden bir hastalık değildir. Hastaların büyük kısmı toplumdaki diğer ölüm nedenleriyle kaybedilirler.

TARİHÇE: Lepranın ilk kez nerede görüldüğü bilinemiyorsa da hastalığın değişik tiplerini tanımlayan en eski yazılı kaynaklar MÖ 600 ve MÖ 400 yıllarına ait Hindistan ve Çin kaynaklı olup, MÖ 2. yüzyıla ait eski Mısır mumyalarında da lepraya ait belirtiler tespit edilmiştir.

BULAŞMA YOLU: Lepra basilinin tek kaynağı insandır. M. Lepra çok yavaş çoğalır, kuluçka süresi 3-12 yıl arasında değişmekle birlikte ortalama 2-4 yıldır. Belirtilerin görülmesi bazen 25 yılı bulabilir. Ağız ve burun salgıları ile yakın ve uzun süreli temas (ısırık, tırmalama, yaralanma) sonucu damlacık enfeksiyonu ile bulaşır. Çocuklar hastalığa karşı daha duyarlıdır.

 HASTALIK BELİRTİLERİ: Hafif deri belirtisinden, geniş yayılımlı çevresel sinir sistemi, göz, kemik, adale ve diğer dokuların tutulduğu, şekil bozuklukları ve sakatlıkların geliştiği bir tabloya kadar değişir. Lepra (Cüzzam) hastalığı, hastanın direncine göre tüberküloid lepra, lepromatöz lepra ve bunların arasında yer alan borderlayn grup olmak üzere üçe ayrılır.

TANI

Lepra pek çok deri ve sinir hastalığını taklit eder. Lepra hastalığının sık görüldüğü bölgelerde ya da ailesinde lepra hikayesi olan kişilerde hastalık genellikle gözden kaçmaz ve tanı kolaylıkla konulabilir. Lepra insidansının düşük olduğu bölgelerde akla gelmemesi nedeniyle tanı konulması güç olabilmektedir. Hastaların büyük bir kısmında lepra tanısı basit muayenelerle konabilir. Eğer lepranın tanı kriterleri tam olarak uygulanırsa yanlış tanı olasılığı çok azalacaktır. Basil çıkaran tipte burun ve deriden alınan örneklerin incelenmesiyle tanı konur.

TEDAVİSİ

Lepra, erken tanı konulduğunda tedavisi kesin olarak yapılabilen bir hastalıktır. Erken tanı ve tedavi ile kalıcı sakatlıkların oluşması önlenebilir. Tedavide, Dünya Sağlık Örgütü’nün uyguladığı çok ilaçlı tedavi (Multi Drug Therapy=MDT) protokolü uygulanır ve 6-12 ay gibi kısa bir sürede tedavi edilebilir. Bu tedavi oldukça etkili, yan etkileri az ve hastalığın tekrar görülme ihtimalinin düşük olduğu bir tedavi rejimidir. Ülkemizde ve dünyada bu tedavisi ücretsiz olarak yapılmaktadır.

ÜLKEMİZDE LEPRA

Ülkemizde Lepra hastalığı bildirimi zorunlu bulaşıcı hastalıklar kapsamında olup halen “Lepra Eradikasyon Programı” uygulanmaktadır. DSÖ lepra için eliminasyonu, hastalık prevalansının 10.000’de 1 vakanın altına indirilmesi olarak tanımlamış olup, ülkemizde de hastalık prevalansı 10,000’de 1 vakanın altındadır. Ülkemizde 2016 yılında yıl içerisinde 3 yeni vaka tespit edilmiştir. Kayıtlı lepralı hasta sayısı toplam 623 olarak saptanmıştır.

Lepra hastalarının tedavi ve takipleri deri ve zührevi hastalıklar kliniklerinde yapılmaktadır. Hastalığın tedavisinde kullanılan ilaçlar Sağlık Bakanlığı tarafından ücretsiz karşılanmaktadır.

Dr. Aytaç AKIN

Bafra İlçe Sağlık Müdürü