banner1047

banner1046

12.08.2018, 12:54

ÂHİLİK: MADDENİN MÂNÂYA HİZMETİ

Bizim medeniyetimizde, sahip olduklarımızı kardeşlik şuuru içerisinde paylaşma erdemine ayrı bir ehemmiyet verilmiştir. Çünkü biz, paylaştıkça bereketin artacağına inanmış bir toplum olarak yaşadık hep. Onun için güçlüydük, onun için uzun solukluyduk. İnsan merkezli siyasi, iktisadi ve sosyal bir düzen kurmuştuk. “İnsanı yaşat ki, devlet yaşasın!” diyorduk. Hayat felsefemiz buydu. Tarih boyunca oluşturduğumuz kurumsal yapılar hep bu gayeye hizmet etmiştir. İşte bu kurumsal yapılardan bir tanesi de hiç şüphesiz Âhilik’tir.

13.Yüzyılda şekillenen bir kurum Âhilik. Hem Selçuklu, hem de Osmanlı coğrafyasında sosyal, kültürel, siyasi, askeri ve iktisadi sahada çok önemli fonksiyonları olmuştur. Sadece bir esnaf teşkilatı değildir Âhilik. O, medeniyetimizin inşa hareketi, maddi ve manevi kalkınmanın öncü kuvvetidir.

Âhi kelimesi kardeşim anlamına gelen Arapça’dan dilimize geçmiş bir kelime. Önce ahlâk sonra ilim, gayret ve akıl Âhiliğin kurucusu Âhi Evran tarafından gündeme getirilmiş ve bu temel ilkeler üzerinde titizlikle durulmuştur. Birer cümlede özetlenen şu düsturlar ne güzeldir:

“Eşine, işine, aşına aman dikkat et!”
“Gelen gelsin saadetle, giden gitsin selâmetle!”
“Âhi’nin eli, kapısı, sofrası açık; beli, gözü, dili kapalı olmalı.”
“Eline, diline, beline sahip ol; kalbini, kapını, alnını açık tut!”


Lider bir kişiliğe sahip olan Âhi Evran aynı zamanda mutasavvıftır da. Anadolu’yu vatan yapan alperenlerdendir o. Hoca Ahmet Yesevi dergâhının erenlerinden tasavvuf terbiyesi almış ve başta Fahreddin Râzi olmak üzere devrinin önemli âlimlerinden istifade ederek kendisini yetiştirmiştir. Kayınpederi sayesinde zamanının halifesi Nâsır Lidinillah’la tanışmış ve halifenin kurduğu Fütüvvet teşkilatına girmiştir.

Güzel ahlâk yolu olarak kabul edilen fütüvvet kavramı başı dik, gönlü tok, kazancı helal, alan değil veren, ha bire tüketen değil üreten, ürettiğini paylaşan, birbirini seven, sayan, yardıma koşan, kahraman, yiğit, cesur, muhtaçları gözeten, adaletten ayrılmayan, hoş gören, nefsine söz geçiren, başkasını kendi yerine tercih edebilen, fedakâr, bütün varlığa merhamet ve sevgiyle yaklaşan bir model insanı anlatır bize. Peygamber yolunu kendisine hayat modeli olarak seçen mutasavvıflar, bir bütün olarak sünnete dayanan ve tasavvufi ortamda neşvü nema bulan fütüvvet ahlâkını o kadar tasvip etmiştir ki, fetâ ve fütüvvet kelimeleri sûfi ve tasavvuf anlamında da kullanılmıştır. Selçuklu Döneminde Anadolu’da yaygınlaşan fütüvvet hareketi daha sonra Âhi Evran’la birlikte Âhiliğe dönüşmüştür.

Âhi Evran, çok yönlü ilim, düşünce ve hareket adamıdır. Kayınpederi ve aynı zamanda hocası Evhadüddin Kirmani’yle birlikte Selçuklu Sultanı I.Gıyaseddin Keyhüsrev zamanında Anadolu’ya gelir. Konya’da sultanla görüşür ve ona yazdığı Letaif-i Gıyasiye adlı eserini sunar. Sultan, kitabı beğenir, fikirler hoşuna gider, bu fikirlerin hayata geçirilmesi gerektiğine inanır ve Âhi Evran’a bu konuda maddi manevi destek verir. Âhi Evran, Kayseri’ye gelir ve Selçuklu Sultanının da desteğiyle burada bir sanayi sitesi kurar. Kendi mesleği debbağlıktır. Debbağ, dericilikle geçimini sağlayan, deriyi terbiye edip işleyen meslek erbabına verilen addır. Deri işiyle uğraşan esnafları ve diğer sanatkârları bir araya getirir. Böylece ilk esnaf ve sanatkârlar teşkilatı Âhilik kurulmuş olur. Değişik sanat erbabının bir araya gelip toplandığı bu siteler özellikle Selçuklu Sultanı Alaeddin Keykubat’ın desteğiyle diğer Anadolu şehirlerinde de yaygınlaşmıştır. Ahi Evran, Selçuklu Sultanı Alaeddin Keykubat’ın ölümünden sonra bir müddet Denizli’de yaşamıştır. Daha sonra onun döneminde Türklüğün merkezi ve Türkmen yurdu olan Kırşehir’e yerleşmiş, burada Âhi birliklerinin teşkilatlanmasına hız vermiştir. Böylece Kırşehir Âhiliğin merkezi olmuştur.

Ahi Evran’ın eşi Fatma Bacı da kendisi gibi bu yolda gayret etmiştir. Dünyanın ilk kadın sivil toplum örgütü olan “Bâcıyân-ı Rum” teşkilatını kurarak Anadolu kadınlarını organize hale getirmiştir. Kadınlarımız bu kurum sayesinde sosyal ve ekonomik hayatın içinde olmuşlar, meslekleriyle ilgili eğitimler almışlardır. Şu nokta çok önemlidir; özellikle öksüz ve yetim kalan kız çocuklarının yetiştirilmesi, meslek sahibi olması, eğitimleri, kimsesiz kadınların koruma altına alınıp himaye edilmesi Bâcıyân-ı Rum’un yaptığı önemli işler arasındadır. Kadınlara, düşman saldırısı olduğunda şehirlerini nasıl koruyacakları ile ilgili askeri bilgiler dahi verilmiştir. Yani her yerde ve her zaman kadınlarımız eşlerinin yanında yer almış, iyi bir anne ve eğitimci olarak yetiştirilmişlerdir.

Bugün bizim hayat boyu öğrenme ve mesleki eğitim diye tabir ettiğimiz eğitim modelini uygulamaya koymuştur Âhilik sistemi. Yani beşikten başlayıp hayat boyu devam eden, hayatın içinde her daim var olan bir süreç olarak görülmüştür eğitim. Ustasının rehberliğinde mesleki anlamda yetişen bir genç aynı zamanda ahlâk ve güzel sanatlar eğitimi de alırdı. Tabi bütün bu eğitimler adeta baba-oğul ilişkisini andıran usta-çırak ilişkisi içerisinde verilmekteydi. Usta, çırağını maddi ve manevi yönden donanımlı olarak yetiştirmekle mükellefti. Ona hem mesleğini en iyi şekilde öğretir, hem de milli ve İslami değerleri aktarırdı.

Âhilikte eğitim sadece nazari değil aynı zamanda uygulamaya da dönüktür. Yani öğrenilen bilgiler bir Âhi’nin davranışlarına mutlaka yansır. Bunun için akşam olunca tekkelerde Fütüvvetnâmeler’den bölümler okunur, gündüz iş hayatında da yamak-çırak-kalfa-usta hiyerarşisi içerisinde öğrenilenler hayata geçirilirdi. Bunun yanında her Âhi aynı zamanda askeri eğitim de alırdı. Çünkü Âhi’nin dürüst ve çalışkan bir esnaf olması yanında vatanını koruma görevi de vardı.

Âhilik eğitimini aşama aşama tamamlayan her gencin kulağına fısıldanan şu kadim tavsiyelere bugün ne kadar çok ihtiyacımız var, değil mi dostlar? Buyurun birlikte okuyalım bu tavsiyeleri:

 “Kesinlikle harama bakmayacaksın, haram olan şeylerden yiyip içmeyeceksin. Her koşulda dürüst, sabırlı ve metanetli olacaksın. Yalan söz yok! Büyüklerinin olduğu yerde söze başlama, söz onlarındır. İnsanları kandırmayacaksın. Elindekiyle yetinmesini bileceksin. Dünya malına tamah etme. Doğru ölç, dosdoğru tart. Güç elindeyken affetmesini bileceksin. Öfkeliyken de sakin olmayı becereceksin. Kesinlikle elindekileri insanlarla paylaşmaktan kaçınmayacaksın hatta kendin muhtaçken başkalarına verebilecek kadar da cömert olacaksın.”

            Âhilik yolunda yedi kapıdan söz edilir kaynaklarda. Kemale erişmek için yedi kapının kapatılıp buna karşılık da yedi kapının açılması lazımdır. Yalan kapısını kapatıp doğruluk kapısını açmak, kahır ve zulüm kapısını kapatıp vakar ve yumuşak huyluluk kapısını açmak, boş konuşma ve faydasız işler kapısını kapatıp marifet kapısını açmak, cimrilik kapısını kapatıp lütuf kapısını açmak, tokluk ve lezzet kapısını kapatıp riyazet (azla yetinme) kapısını açmak, hırs kapısını kapatıp kanaat ve rıza kapısını açmak, halktan yana kapısını kapatıp Hak’tan yana kapısını açmak.

Anadolu, Âhilik sayesinde birlik ve dirliğini muhafaza etmiş, kısa sürede Türk yurdu haline gelip İslâmlaşmıştır. Göçebe hayatı yaşayan Türkmenler’in bu sistem sayesinde yerleşik şehir hayatına geçişi hızlanmıştır. Bu geçişte insanımız hem meslek sahibi olmuş hem de milli ve İslami değerlere daha kolay uyum sağlamıştır. Herkes yeteneğine göre bir meslek sahibi olma imkânına kavuşmuştur. Toplumsal yapıyı bozan miskinlik, tembellik ve asalaklık belasının önüne geçilmiştir. Kul hakkı, Allah’a kulluk şuuru, başkalarını sömürmeme, kişisel emeğe değer verme, alın teriyle kazanma ve bununla geçimini sağlama Âhilik’le ortaya konan iktisadi sistemin esasını oluşturur.

Haz, hız ve tüketim çağını yaşadığımız şu zaman dilimlerinde, vahşi kapitalizmin sömürü çarkları arasında yalnızlaşan modern insan, bu yalnızlığın girdabında problemleriyle boğuşarak tükenip gidiyor. Çare bizde. Bir sivil toplum kuruluşu olan Âhiliğin hayat felsefesi ve mesajı önümüzde model olarak duruyor. Selam olsun insanlık için güzel işlere imza atanlara!

ŞİİR FALINDAN:

Âyinesi iştir kişinin lâfa bakılmaz,
           Şahsın görünür rütbe-i aklı eserinde.

(Ziya Paşa)

Yorumlar (0)
banner1052
banner810
17
az bulutlu
banner1060
Namaz Vakti 28 Mart 2024
İmsak
Güneş
Öğle
İkindi
Akşam
Yatsı
Puan Durumu
Takımlar O P
1. Galatasaray 30 81
2. Fenerbahçe 30 79
3. Trabzonspor 30 49
4. Beşiktaş 30 46
5. Kasımpasa 30 43
6. Başakşehir 30 42
7. Rizespor 30 42
8. Antalyaspor 30 41
9. A.Demirspor 30 39
10. Alanyaspor 30 39
11. Sivasspor 30 38
12. Samsunspor 30 36
13. Kayserispor 30 36
14. Ankaragücü 30 33
15. Hatayspor 30 33
16. Konyaspor 30 33
17. Gaziantep FK 30 31
18. Karagümrük 30 30
19. Pendikspor 30 29
20. İstanbulspor 30 13
Takımlar O P
1. Eyüpspor 27 64
2. Göztepe 27 56
3. Sakaryaspor 27 47
4. Ahlatçı Çorum FK 27 45
5. Kocaelispor 27 45
6. Bodrumspor 27 44
7. Boluspor 27 43
8. Bandırmaspor 27 41
9. Gençlerbirliği 27 40
10. Erzurumspor 27 37
11. Ümraniye 27 33
12. Keçiörengücü 27 32
13. Manisa FK 27 31
14. Şanlıurfaspor 27 27
15. Tuzlaspor 27 27
16. Adanaspor 27 27
17. Altay 27 15
18. Giresunspor 27 7
Takımlar O P
1. Arsenal 28 64
2. Liverpool 28 64
3. M.City 28 63
4. Aston Villa 29 56
5. Tottenham 28 53
6. M. United 28 47
7. West Ham United 29 44
8. Brighton 28 42
9. Wolves 28 41
10. Newcastle 28 40
11. Chelsea 27 39
12. Fulham 29 38
13. Bournemouth 28 35
14. Crystal Palace 28 29
15. Brentford 29 26
16. Everton 28 25
17. Luton Town 29 22
18. Nottingham Forest 29 21
19. Burnley 29 17
20. Sheffield United 28 14
Takımlar O P
1. Real Madrid 29 72
2. Barcelona 29 64
3. Girona 29 62
4. Athletic Bilbao 29 56
5. Atletico Madrid 29 55
6. Real Sociedad 29 46
7. Real Betis 29 42
8. Valencia 28 40
9. Villarreal 29 38
10. Getafe 29 38
11. Las Palmas 29 37
12. Osasuna 29 36
13. Deportivo Alaves 29 32
14. Mallorca 29 30
15. Rayo Vallecano 29 29
16. Sevilla 29 28
17. Celta Vigo 29 27
18. Cadiz 29 22
19. Granada 28 14
20. Almeria 29 13